تفاوت UI و UX در چیست؟ +چند مثال کاربردی

مفاهیم UI و UX در طراحی سایت کاربرد زیادی دارند. اهمیت UI و UX را از اینجا می‌توان دریافت که طراحی آن‌ها را طراحان مستقل به صورت جداگانه انجام می‌دهند و به آن‌ها طراح UX (UX Designer) و طراح UI (UI Designer) گفته می‌شود.

 در مقاله‌ی حاضر می‌خواهیم تفاوت‌های UI و UX را بیان کنیم، اما قبل از اینکه به این موضوع بپردازیم، لازم است توضیحی در مورد هر یک از این دو مفهوم در اختیار شما قرار دهیم. سپس به صورت کلی و مجزا به تفاوت UI و UX اشاره می‌کنیم. بعد از آن به وظایف خاص طراح UI و تفاوت‌های کار او در مقایسه با طراح UX یا طراح تجربه کاربری می‌پردازیم.

UI چیست؟

به‌طور کاملاً خلاصه، طراحی UI مخفف User Interface design (طراحی اینترفیس کاربر یا رابط کاربری) و بخشی از طراحی است که مربوط به زمانی می‌شود که کاربر در حال مشاهده‌ی وب سایت است. UI به اثر متقابل ماشین و انسان در صنعت طراحی گفته می‌شود. 

در این اثر متقابل انسان اجازه پیدا می‌کند روی ماشین کنترل و عملکرد موثر داشته باشد. در این فرآیند، ماشین اطلاعاتی را به کاربر بر می‌گرداند که به او در تصمیم‌گیری‌هایش کمک می‌کنند. از جمله‌ی این طرح‌ها که طراح UI برای کنترل ماشین در اختیار انسان قرار می‌دهد، می‌توان به دکمه‌ی انجام فرآیند خرید در جایی از صفحه اشاره کرد.

UX چیست؟

طراحی UX مخفف User Experience design (طراحی تجربه‌ی کاربر) است و به معنای تجربه‌ی کاربر از مشاهده‌ی وب سایت گفته می‌شود. UX به رفتار، حالت و احساسی اطلاق می‌شود که کاربر هنگام استفاده از یک محصول یا خدمات پیدا می‌کند. 

در واقع UXتجربه‌ی عملی و عینی کاربر در تعامل با کامپیوتر است. درک کاربر از جنبه‌های مختلف سیستم بخشی از این تجربه‌ی علمی و عینی را در بر می‌گیرد؛ مثلاً اینکه کار با سیستم کاربردی، مؤثر، معنادار و ساده است و باعث ارزش‌افزایی می‌شود یا نه. طبق تعریف ISO، UX یا تجربه‌ی کاربر شامل کلیه‌ی عواطف، نظرها، مزایا، واکنش‌های فیزیکی و روانی، رفتارها و عملکردهای انسان قبل از استفاده و در زمان استفاده خواهد بود.

اگر میخواهید بدانید "ux چیست؟" به همین مقاله در سایت وبکدده مراجعه کنید.

تفاوت UI و UX چیست؟

برخی به اشتباه UI و UX را معادل هم می‌گیرند و در تعریف نیز تمایز بین آن‌ها ساده به نظر نمی‌رسد. اما حقیقت این است که UI و UX دو مقوله‌ی کاملاً متفاوت هستند.

UI در حوزه‌ی نرم‌افزار به هر آنچه در صفحه نمایش نشان داده می‌شود، می‌گویند. بنابراین تصاویر، متن‌ها، نمودارها، ماژول‌ها، جداول، ویدئوها و در خصوص هر یک از این موارد، رنگ‌هایشان و هر چیزی که به آن‌ها مربوط باشد، در مقوله‌ی UI قرار می‌گیرد.

اما UX یا همان تجربه‌ی کاربری، مقوله‌ای بسیار وسیع‌تر از UI است و همانطور که از نامش پیداست، به تجربه و احساس کاربر در زمان استفاده از محصول یا وبسایت شما اشاره دارد. طراحی UI از سلیقه طراح سایت تاثیر می‌گیرد اما برای اینکه سایت طبق اصول طراحی UX ساخته شود، کلید موفقیت در توجه به خواست کاربران و نیازهای آنان خلاصه می‌شود.

تفاوت UI و UX را می‌توان به این شکل خلاصه کرد؛ کل یک محصول UX و هر بخش از آن UI است.

وظایف طراح UX

طراحی UX اهمیت بسیار زیادی دارد و از مبانی ضروری توسعه‌ی محصولات تلقی می‌شود. با وجود این، از آنجا که UX مقوله‌ای نوین است، عملکرد آن چندان روشن نیست. حتی بعضی تفاوتی بین طراحی تجربه‌ی کاربری و طراحی سایت قائل نیستند و هر دو را یکی می‌دانند.

وظیفه‌ی طراح وب سایت از نقطه نظر طراحی تجربه‌ی کاربری، صرفاً طراحی محیطی زیبا برای سایت نیست. طراح تجربه‌ی کاربری هیجان و احساسات کاربران را در نظر می‌گیرد و بر اساس آن سایت را طوری طراحی می‌کند که کاربر بتواند با آن ارتباط احساسی برقرار کند. در صورتی که طراح تجربه‌ی کاربری کار خود را به خوبی به انجام برساند، تاثیر بسیار مثبتی روی کسب و کار شما خواهد گذاشت.

پیش از پیشرفت‌های امروزی فناوری دیجیتال، منظور از طراحی، طراحی گرافیکی بود که فقط به ظاهر محصول توجه داشت. اما امروز که شاهد پیشرفت فناوری دیجیتال هستیم، انتظار ما از تعاملات دیجیتالی تغییر کرده و احساسی که محصول در کاربر ایجاد می‌کند، برایمان اهمیت چشمگیری پیدا کرده است. بنابراین وظیفه‌ی طراح تجربه‌ی کاربری در این جمله خلاصه می‌شود: تشخیص تجربه‌ای که به وجود می‌آید.

یک طراح UX خوب باید به این موارد توجه کند: استفاده از محصول باید برای همه‌ی کاربران ساده و راحت باشد؛ محصول باید نیاز کاربر را برآورده سازد؛ محصول باید زیبا و جذاب باشد.

با توجه به این تعاریف، طراح UX باید به طور مستقیم محصول را برای کاربران کاربردی، قابل استفاده و لذت بخش بسازد. البته باید در نظر داشته باشید که وظایف طراح تجربه کاربری بستگی به شرکت و پروژه‌ی مربوط دارد اما هر طراح UX بدون شک چند وظیفه‌ی اصلی و ثابت دارد که عبارتند از:

- محتوا و استراتژی آن که شامل آنالیز مشتری، آنالیز رقبا، تعیین ساختار و تعریف استراتژی محصول می‌شود.

- توسعه‌ی نمونه‌های اولیه و ترسیم مدل دوبعدی که عبارتست از ایجاد نمونه اولیه، تست آن و تکرار، توسعه، برنامه ریزی و سپس ترسیم مدل دوبعدی.

- آنالیز و اجرا که مستلزم هماهنگی با سازندگان، طراحان UI، آنالیز و تکرار، پیگیری اهداف و یکپارچه سازی خواهد بود.

اگر بخواهیم این وظایف را بیشتر باز کنیم به فعالیت‌های ضروری زیر می‌رسیم:

- جستجوی محصول

- ساخت پرسوناها و سناریوها

- معماری اطلاعات (Information Architecture - IA)

- ساخت قاب

- پروتو تایپ یا الگو

- آزمایش محصول

در ادامه به توضیح در مورد هر یک از این وظایف می‌پردازیم.

جستجوی محصول

هر طراح UX باید کار خود را از این نقطه شروع کند. جستجوی محصول که در واقع تحقیق بازار و کاربر است به طراحان این امکان را می‌دهد که تصمیمات خود را بر اساس اطلاعات واقعی بگیرند نه فرضیات. طراح UX با جستجوی محصول اطلاعاتی درباره‌ی رفتار، اهداف، انگیزه‌ها و نیازهای کاربران پیدا می‌کند. 

طراح با کمک جستجوی محصول به درک درستی از استانداردهای صنعت می‌رسد و فرصت‌های مناسب ارائه‌ی محصول و اولویت‌های آن را از جنبه‌های مختلف تشخیص می‌دهد.

ساخت پرسوناها و سناریوها

پرسونا به هویتی خیالی گفته می‌شود که نماینده‌ی گروه‌های کاربری است. پرسونا براساس نتایج به دست آمده در مرحله‌ی جستجوی محصول ساخته می‌شود. درست است که پرسوناها خیالی هستند، اما نمایشگر مخاطبان واقعی و رفتارهای آن‌ها هستند.

 پرسوناها کاربرانی که می‌خواهیم داشته باشیم نیستند، بلکه کاربرانی هستند که واقعاً خواهیم داشت. برای ساخت پرسوناها از الگوهایی استفاده می‌کنیم که در کاربران تشخیص می‌دهیم.

بعد از ساخت پرسوناها، نوبت به نوشتن سناریو می‌رسد. سناریو به داستان «یکی از روزهای زندگی» یکی از پرسوناها اشاره دارد. طراح UX از طریق سناریو تعریف می‌کند که وبسایت یا اپلیکیشن در حال طراحی و ساخت چه نقشی در زندگی کاربران ایفا خواهد کرد. در ساخت سناریو تمام مراحلی که کاربر در هنگام کار با محصول، چه سایت باشد چه اپلیکیشن، طی می‌کند، مد نظر قرار داده خواهد شد.

معماری اطلاعات (Information Architecture - IA)

معماری اطلاعات اولین گام بخش عملیاتی کار است. معماری اطلاعات عبارتست از ساخت ساختار وبسایت، اپلیکیشن یا محصول مورد نظر. معماری اطلاعات به کاربران این امکان را می‌دهد، که بدانند کجا هستند و چگونه باید به اطلاعاتی درباره‌ی موقعیت فعلی خود دست پیدا کنند. از طریق معماری اطلاعات می‌توان مسیر، سلسله مراتب و دسته بندی‌ها را انجام داد. یک نمونه از اجزای معماری اطلاعات منوی سایت است.

ساخت قاب

طراح تجربه‌ی کاربری یا همان UX با ساخت قاب، قدم دوم در بخش عملیاتی را طی می‌کند. قاب مهم‌ترین رکن طراحی محصول است چرا که تمام بخش‌های مهم محصول را به نمایش می‌گذارد. طراح UX با طراحی قاب خوب به UI نیز کمک می‌کند و اهداف آن را نشان می‌دهد. قالب می‌تواند به طراح UX کمک کند که بازخوردی از کاربران دریافت کند.

پروتوتایپ یا الگو

پروتوتایپ در واقع نماینده‌ی محصول نهایی انگاشته می‌شود. پروتوتایپ نحوه‌ی کار با محصول را نشان می‌دهند. پروتوتایپ به کاربر این امکان را می‌دهد که کار با محصول نهایی را آزمایش کند. البته دقت داشته باشید که پروتوتایپ دقیقاً محصول نهایی نیست ولی همان کار را انجام می‌دهد و هدفش همان هدف محصول نهایی است.

آزمایش محصول

آزمایش محصول برای شناخت مشکلات کاربران در زمان کار با محصول است. یکی از راه‌های رایج برای آزمایش محصول تست کاربرد پذیری است. این تست برای مشاهده‌ی رفتار کاربر و گرفتن بازخوردهای کلامی و غیرکلامی انجام می‌شود. آزمایش محصول به طراحان UX کمک می‌کند تجربه کاربری بهتری بسازند.

طراح تجربه‌ی کاربری یا UX بعد از ارائه‌ی محصول کارش تمام نمی‌شود. طراحی UX فرآیندی بی‌پایان و مداوم است. طراح تجربه‌ی کاربری هر چقدر هم که کارش را خوب انجام داده باشد، بعد از ارائه‌ی کار، برای محصول آپدیت منتشر می‌کند.

وظایف طراح UI

حالا می‌رسیم به وظایف طراح رابط کاربری یا همان UI. کاری که طراح UI انجام می‌دهد عبارتست از ایجاد نقشه‌ی ساختار کلی یک صفحه. طراح UI طراحی صفحه را با توجه به نیازهای برند یا کسب و کار انجام می‌دهد. 

با قرار دادن درست و مناسب رنگ‌ها، فونت و عناصر صفحه مثل تصاویر به این هدف دست پیدا می‌کند. طراح رابط کاربری ابتدا نمای صفحه را با تمام جزئیات و ریزه کاری‌ها روی کاغذ یا در نرم افزارهای مخصوص پیاده می‌کند و سپس آن‌ها را در اختیار کدنویس یا طراح سایت و اپلیکیشن قرار می‌دهد. 

مانند طراح UX کار طراح UI نیز به همین‌جا ختم نمی‌شود و همواره باید فضای کار خود را بهبود بخشد و به اقتضای نیاز و نوآوری‌های دنیای تکنولوژی و ارتباطات و بازارهای رقیب، تغییرات جدیدی اعمال کند. همچنین طراح UI باید همواره حس کاربر را از مشاهده‌ی صفحه بهتر از قبل سازد.

 از آنجا که طراح UI باید صفحات مختلف را طراحی کند، مهمترین نیاز او تسلط بر برنامه‌های گرافیکی مثل فتوشاپ و ایلاستریتور است. آشنایی با روانشناسی رنگ‌ها و درکی درست از فضای طراحی از نقاط قوت طراح رابط کاربری محسوب می‌شوند. طراحی رابط کاربر اصولی دارد که در ادامه به چند مورد اشاره می‌کنیم.

ساختار

در طرح نهایی اجزای تشکیل دهنده باید به شکلی ساختاری کنار هم قرار گرفته باشند تا برای کاربر قابل درک باشند. صفحه‌های شلوغ و درهم ریخته فاقد نظم هستند و رابط کاربری را مختل می‌کنند.

سادگی

همیشه زیبایی در سادگی است. این اصل در مورد طراحی صفحات وب نیز صحت دارد، چرا که پیچیدگی نه تنها نظر کاربر را جلب نمی‌کند بلکه باعث می‌شود خیلی زود صفحه‌ی وبسایت شما را ببندد. همچنین آنچه در صفحه رخ می‌دهد مثل لود شدن صفحه باید ساده و سریع باشد. نباید کاربران خود را حیران و سرگردان کنید.

دسترسی

اجزای یک صفحه نباید پنهان یا دور از چشم باشند. شما که نمی‌خواهید کاربر از سایت شما ماًیوس و سرخورده و عصبانی خارج شود. کاربران شما افراد پر حوصله‌ای نیستند بنابراین آن‌ها را وادار نکنید خیلی دنبال چیزی که دنبالش هستند بگردند.

دقت در طراحی

در طراحی صفحات سایت یا اپلیکیشن دقت کنید تا بروز خطا را به صفر برسانید. قرار است UI مناسبی به دست بدهید تا UX قابل قبولی داشته باشید. بنابراین به وظایف کلی زیر می‌رسیم:

- توجه به خصوصیات ظاهری در کار که شامل طراحی برند و گرافیک، راهنمای کاربر، آنالیز مشتری، تحقیق طراحی می‌شود.

- توجه به ویژگی پاسخگویی و تعاملی بودن که برای دستیابی به آن پیاده کردن تنظیمات خاص برای همه ابعاد مانیتورها، توجه به تعاملی بودن و انیمیشن، پیاده‌سازی طراحی همراه با برنامه نویس پروژه و ایجاد نمونه‌های اولیه UI، الزامی خواهد بود.

تفاوت طراح UX و UI

مفاهیم طراحی UX و UI به هم شباهت دارند و تا حدی باعث گیج شدن مخاطب می‌شوند. اما حقیقت این است که این دو فعالیت با هم تفاوت زیادی دارند. در اینجا به سه تفاوت اصلی که بین طراحان UX و UI وجود دارد اشاره می‌کنیم:

- هدف UX عملکرد یک محصول و رسیدن به هدفی خاص است حال آن که هدف UI کیفیت تعامل کاربر نهایی با محصول خواهد بود. در واقع UI سعی دارد که UX به هدف خود برسد.

- طراحی UI جنبه‌ی هنری دارد چون به جلوه‌های هنری می‌پردازد؛ کار آن طراحی محصول با هدف رابط کاربری است. UI بر محصول نهایی که کاربر نهایی می‌بیند، می‌شنود، لمس و حس می‌کند، تاثیر خواهد گذاشت. اما طراحی UX جنبه‌ی اجتماعی دارد چرا که مسیر تحقیق بازار و ارتباط با مشتری، به منظور درک نیازهای آن‌ها، را طی می‌کند.

- UX کلی‌گرا است چرا که بر مدیریت پروژه و آنالیز تمرکز دارد و در این راستا به ایده‌پردازی، توسعه و ارائه‌ی پروژه‌ می‌پردازد. اما طراحی UI بیشتر جزء‌گرا بوده و جنبه‌ی تکنیکی دارد. UI باید اجزای طرح را برای محصول نهایی بسازد.

در آخر باید گفت که UX و UI هر دو برای توسعه و ارائه‌ی محصول ضروری هستند و مباحثی نیستند که بتوان آن‌ها را سرسری یا بی‌اهمیت تلقی کرد. اگر مشتری تجربه‌ی خوبی از کار با سایتتان داشته باشد، باعث افزایش درآمد شما می شود در نتیجه با سرمایه‌گذاری در UX و UI، بر روی محصول یا خدمات خود سرمایه‌گذاری می‌کنید.

مشتری در ازای محصول یا خدمات شما پول خرج می‌کند. بنابراین باید چیزی که انتظارش را دارد در برابر این هزینه دریافت کند. اگر محصول یا خدمات شما پاداشی را که مشتری‌ها به دنبالش هستند به آن‌ها ندهد، بدون شک به سراغ تولید‌کننده‌ی دیگری می‌روند که پاسخگوی نیاز آن‌ها باشد.