تست کاربرد پذیری Usability Test یک راه برای مشاهده‌ی درجه‌ی سختی کاری از طریق آزمایش آن روی کاربران و مصرف کنندگان واقعی است. در واقع تست کاربرد پذیری به‌عنوان یک نوع تست نرم‌افزای تعریف می‌شود که در آن، مجموعه‌ای کوچک از کاربران نهایی هدف سیستم نرم‌افزاری، از آن استفاده می‌کنند تا ایرادهای کاربرد‌پذیری را نشان دهند.
این تست اساساً بر راحتی کار با اپلیکیشن‌ها و نرم افزارهای کاربردی و همچنین انعطاف پذیری در کار با کنترل‌ها و توانایی سیستم در دست یافتن به اهدافش متمرکز است. به تست کاربرد پذیری تست تجربه‌ی کاربر یا UX هم گفته می‌شود.
اما دقت داشته باشید که این تست ممکن است برای محصولات و خدمات دیگری نیز که در مقوله‌ی نرم افزار نمی‌گنجند نیز انجام شود. با کمی خلاقیت می‌توان این تست را به موارد دیگر تعمیم داد.
طراحی سایت حرفه ای با متخصصان وبکده
![تست کاربرد پذیری چیست]()
در این تست، از کاربران خواسته می‌شود که کاری را انجام دهند و در حین انجام کار، پژوهشگر یا پژوهشگران آن‌ها را مشاهده می‌کنند تا ببینند در کجا به مشکل برخورد می‌کنند و دچار سر در گمی می‌شوند. اگر افراد زیادی با مشکل یا مشکلاتی مشابه رو به رو شوند، توصیه می‌شود که این مسائل کاربرد‌پذیری حل شوند.
تست کاربرد پذیری در واقع ارزیابی محصول یا خدمات از طریق تست آن‌هاست و همانطور که گفته شد، از چندین کاربر و مصرف‌کننده به عنوان نماینده‌ی مصرف‌کنندگان برای این تست استفاده خواهد شد.
در طول تست، شرکت‌کنندگان کارهایی را که به آن‌ها گفته می‌شود انجام می‌دهند و مشاهده‌کنندگان تماشا می‌کنند، گوش می‌دهند و یادداشت بر می‌دارند. هدف از تست کاربرد‌پذیری شناسایی مشکلات کاربرد‌پذیری، جمع‌آوری داده‌های کمی و کیفی و تعیین میزان رضایت شرکت‌کنندگان از محصول و خدمات مورد آزمایش است.
برای اینکه تست کاربرد پذیری تاثیر گذار باشد، باید طرح تستی قوی بسازید، شرکت‌کننده جذب کنید و بعد از انجام تست، یافته‌ها را آنالیز نموده و گزارش خود را ارائه نمایید.
توصیه می‌شود که تست کاربرد پذیری در مرحله‌ی طراحی اولیه SDLC انجام شود که انتظارات کاربران در آن مشهودتر و ملموس‌تر خوهد بود.
فواید تست کاربرد پذیری
زیبایی و طراحی ارکان مهمی در تولید محصول و ارائه‌ی خدمات هستند. زیبایی ظاهری یک محصول معمولاً تعیین می‌کند که محصول چقدر خوب کار خواهد کرد. اپلیکیشن‌ها، نرم‌افزارها و وبسایت‌های بسیاری هستند که پس از راه‌اندازی، شکست سنگینی می‌خورند و دلیل آن یکی از موارد زیر است:
• باید کجا کلیک کنم؟
• به کدام صفحه باید بروم؟
• این آیکون یا این اصطلاح یعنی چه؟
• پیام‌های خطا یک جور نیستند یا به شکل مؤثر نشان داده نمی‌شوند؛
• زمان هر سشن(نشست) کافی نیست.
تست کاربرد پذیری به تیم‌های طراحی و توسعه این امکان را می‌دهد که مشکلات را قبل از تدوین و کد نویسی شناسایی کنند. با تست کاربرد پذیری خطاهای کاربرد پذیری سیستم خیلی زود در چرخه‌ی توسعه شناسایی می‌شوند و می‌توانند جلوی شکست محصول را بگیرند.
هر چه مشکلات زودتر شناسایی و تعمیر و حل و فصل شوند، هزینه‌ی تعمیر و حل و فصل چه از لحاظ زمانی چه از لحاظ تاثیر بر برنامه‌ریزی، پایین‌تر خواهد بود. در طول تست کاربرد پذیری:
• متوجه می‌شوید که شرکت کنندگان قادر هستند کارهای خاصی را با موفقیت به انجام برسانند؛
• معلوم می‌شود که به انجام رساندن هر کاری چقدر زمان می‌برد؛
• می‌فهمید که شرکت کنندگان از وب سایت یا محصول شما چقدر راضی هستند؛
• تغییرات لازم برای بهبود عملکرد و رضایت کاربر را شناسایی خواهید کرد؛
• عملکرد را آنالیز خواهید کرد تا ببینید که آیا با اهداف کاربرد پذیری شما همخوانی دارد.
![تست کاربرد پذیری چیست]()
آیا نیاز به آزمایشگاه رسمی دارید؟
جواب کوتاه به این سوال منفی است. برای جواب بلند به این سوال باید گفت که تست کاربرد پذیری نیازی به آزمایشگاه رسمی برای تست ندارد. به طور کلی تست کاربرد پذیری می‌تواند به دو روش تست کاربرد پذیری در آزمایشگاه و تست کاربرد پذیری از راه دور انجام شود اما تست آزمایشگاه خود به سه شکل مختلف امکان پذیر است.
آزمایشگاه نیازی نیست آزمایشگاه رسمی باشد. بنابراین، می‌توانید تست کاربرد پذیری را در هر یک از محیط‌های زیر انجام دهید:
• آزمایشگاه ثابتی که دو یا سه اتاق متصل به هم داشته باشد که هر کدام دارای تجهیزات صوتی و تصویری باشند؛
• اتاقی با تجهیزات ضبط قابل حمل؛
• اتاقی بدون تجهیزات ضبط به شرط اینکه کسی کاربر را رصد کند و یادداشت بردارد؛
• از راه دور، کاربر در محلی دیگر باشد. در این نوع تست کاربرد پذیری، ناظران و تسترها دور از هم هستند. تسترها به سیستم تحت تست دسترسی خواهند داشت و کارهای خواسته شده را انجام می‌دهند. صدای تستر، فعالیت روی صفحه، حالت‌های صورت تسترها همگی با نرم افزاری خودکار ضبط می‌شوند. ناظران داده‌ها را آنالیز کرده و یافته‌های تست را گزارش می‌کنند.
آیا تست کاربرد پذیری هزینه دارد؟
تست کاربرد پذیری هزینه‌بر است و عوامل چندی بر این هزینه تاثیر می‌گذارند:
• نوع تست انجام شده
• اندازه‌ی تیم جمع شده برای تست
• تعداد شرکت کنندگان در تست
• تعداد روزهای تست
دقت داشته باشید که بودجه را باید برای چند تست کاربرد پذیری تعیین کنید. ساخت کاربرد پذیری یک وب سایت یا هر محصول دیگری فرایندی تکراری است. موقع تعیین بودجه‌ی تست کاربرد پذیری به موارد زیر دقت کنید:
زمان
برای برنامه ریزی تست کاربرد پذیری نیاز به زمان دارید. متخص و تیم تست کاربرد پذیری برای آشنایی با سایت و تست اولیه نیاز به زمان دارند. حتماً زمان لازم را برای آماده سازی تست، انجام تست، آنالیز داده‌ها، نوشتن گزارش و ارائه‌ی یافته‌ها مد نظر قرار دهید.
هزینه‌های گرفتن شرکت کننده
در نظر بگیرید که چگونه یا کجا شرکت کنندگان خود را پیدا خواهید کرد. یا لازم است کارمندانتان وقت بگذارند و شرکت‌کنندگان را پیدا کرده و استخدام نمایند یا باید از یک شرکت استخدام کننده برای برنامه‌ریزی شرکت‌کنندگان بر اساس شرایط و نیازهایتان، کمک بگیرید.
دستمزد شرکت‌کنندگان
اگر قرار است به شرکت‌کنندگان بابت زمانی که صرف می‌کنند یا مسیری که طی می‌کنند پول بدهید، این هزینه را در بودجه‌ی خود بیاورید.
هزینه‌ی کرایه
اگر تجهیزات نظارت یا ضبط ندارید، باید هزینه‌های کرایه‌ی آزمایشگاه یا تجهیزات دیگر را در بودجه‌ی خود بیاورید. ممکن است لازم باشد محلی برای تست در نظر بگیرید، مثل اتاق کنفرانس، بنابراین این موارد را نیز در بودجه‌ی خود بیاورید.
مهم است که در نظر داشته باشید تست کاربرد پذیری فقط یک فرآیند فرمالیته نیست؛ بلکه مرحله‌ای است که باید انجام شود و در برنامه‌ریزی پروژه تیک بخورد. تیم باید از انجام تست کاربرد پذیری هدفی داشته باشد و بعد از انجام تست، نتیجه‌های آن را به کار ببرد.
تفاوت تست کاربرد پذیری با تست‌های سنتی
یک تفاوت کلیدی بین تست کاربرد پذیری و تست‌های سنتی مثل تست باگ، تست پذیرش و غیره وجود دارد و آن این است که تست کاربرد پذیری روی کاربران و مشتریان واقعی محصول انجام می‌شود. اما تست‌های سنتی ممکن است توسط توسعه دهنده، طراح یا مدیر پروژه انجام شوند. تست کاربرد پذیری از طریق جمع‌آوری بازخورد مستقیم از رفتارهای کاربر نهایی، هر انحراف یا مشکلی را که وجود داشته باشد، رفع و رجوع می‌کند.
![تست کاربرد پذیری چیست]()
انواع تست کاربرد پذیری
تست کاربرد پذیری انواع مخلفی دارد و به دلایل مختلفی انجام می‌شود. در ادامه انواع تست کاربرد پذیری را مطرح می‌کنیم.
تست کاربرد پذیری تطبیقی یا قیاسی
تست کاربرد پذیری تطبیقی برای مقایسه‌ی کاربرد پذیری یک وبسایت با وبسایت دیگر انجام می‌شود. تست‌های کاربرد پذیری عموماً برای مقایسه‌ی یک وبسایت با وبسایت‌های همتا یا رقیب انجام می‌شوند. با وجود این می‌توان از این تست برای مقایسه‌ی دو طرح استفاده کرد تا معلوم شود که کدام یک تجربه‌ی کاربر بهتری به دست می‌دهد.
تست کاربرد پذیری پژوهشی
قبل از اینکه محصولی جدید بیرون بیاید، تست کاربرد پذیری پژوهشی انجام می‌گیرد تا مشخص شود که محصول جدید چه محتوا و کارکردی باید داشته باشد تا بتواند پاسخگوی نیازهای کاربران خود باشد. کاربران خدمات مختلف و متعددی را تست می‌کنند. در این تست‌ها به آن‌ها سناریوهای واقعی داده می‌شود. این سناریوها کمک می‌کنند شکاف‌های موجود در بازار را که می‌توان از آن‌ها بهره برد، مشخص کنید و نشان می‌دهد بر چه طرحی باید تمرکز نمایید.
ارزیابی کاربرد پذیری
این تست روی خدمات جدید یا به روز شده انجام می‌شود. تست ارزیابی کاربرد پذیری قبل یا بعد از بهره‌برداری و راه‌اندازی خدمات انجام می‌شود. در تست ارزیابی کاربرد پذیری، کاربران با طرحی جدید آشنا می‌شوند تا اطمینان حاصل شود که استفاده از آن شهودی است و تجربه‌ی کاربری مثبتی به دست می‌دهد. هدف از ارزیابی کاربرد پذیری این است که مشکلات و پتانسیل خدمات مشخص و قبل از راه‌اندازی محصول، برطرف شوند.
مزایای تست کاربرد پذیری
هدف هر کسب و کاری رضایت مشتری است و هدف تست کاربرد پذیری نیز کاملاً در راستای این مقصود است. این تست اساساً در یک سیستم بر پارامترهای زیر تمرکز دارد:
کارآیی سیستم
آیا سیستم را به راحتی می‌توان یاد گرفت؟ آیا سیستم مفید است و به مخاطب هدف ارزش می‌افزاید؟ محتوا، رنگ، آیکون‌ها، تصاویر استفاده شده از لحاظ زیبایی خوشایند هستند؟
بازدهی
مخاطب نباید برای رسیدن به صفحه‌ی مورد نظر، مجبور شود مسیری طولانی را طی کند. فرمت صفحه‌ها در اپلیکیشن یا وبسایت نیز باید یکپارچه باشد. همچنین مخاطب باید بتواند در اپلیکیشن، نرم‌افزار یا وبسایت، فرآیند جست‌وجو را نیز به شکل راضی کننده انجام دهد.
دقت
داده‌های قدیمی یا غلط نباید در وبسایت یا اپلیکیشن شما مشاهده شود؛ مثلاً اطلاعات تماس و آدرس فعلی شما باید وجود داشته و درست باشند. لینک‌های خراب را نیز باید از سایتتان حذف نمایید.
کاربر پسند بودن
کاربر باید بتواند به تنهایی با کنترل‌ها کار کند و نیازی به آموزش وی احساس نشود. همچنین باید برای کاربران بخش کمک وجود داشته باشد تا بتوانند وبسایت یا اپلیکیشن را درک کنند.
مزایای تست کاربرد پذیری
با توجه به موارد گفته شده در مورد شرایط یک وبسایت یا اپلیکیشن و در کل محصول یا خدمات، تست کاربرد پذیری می‌تواند مزایای متعددی داشته باشد از جمله:
• بازخورد مستقیم و واقعی از مخاطب هدف که واقعاً از سیستم شما استفاده کرده است. مجبور نیستید به نظرهای افراد تصادفی تکیه کنید؛
• اختلاف نظرهای داخلی را می‌توان با تست مشکلات حل کرد. واکنش کاربران به انتخاب‌های مختلف نیز نیاز است که مورد بحث و بررسی قرار گیرد؛
• مشکلات و مسائل مروط به پتانسیل آن کالا یا خدمات قبل از اینکه محصول بیرون بیاید مشخص می‌شوند؛
• کمک به بهبود رضایت مشتری نهایی؛
• باعث می‌شود که سیستم تا حد زیادی مؤثر و کارآمد شود.
![تست کاربرد پذیری چیست]()
مزایای تست کاربرد پذیری برای کسب و کار را می‌توان در پایان پروژه مشاهده کرد:
• احتمال کاربرد و تکرار کاربرد محصول و خدمات را افزایش می‌دهد؛
• ریسک شکست خوردن محصول یا خدمات را کاهش می‌دهد؛
• کاربران بهتر می‌توانند به اهداف خود دست پیدا کنند. این به معنای رسیدن کسب و کار به اهداف خود خواهد بود.
معایب تست کاربرد پذیری
تست کاربرد پذیری منافع زیادی دارد اما می‌توان برای استفاده از این روش معایب چندی نیز برشمرد. این معایب عبارتند از:
• این تست به صورت صد در صدی نشانگر و نماینده‌ی سناریوی زندگی واقعی نیست؛ به‌عنوان مثال، مادری که در حال انجام تست است، اگر در خانه با محصول یا خدمات کار می‌کرد، احتمالاً بچه‌هایش داشتند دورش می‌دویدند و نمی‌گذاشتند راحت به کارش برسد.
• تست کاربرد پذیری اساساً تستی کیفی است بنابراین نمی‌توان نمونه بازخوردهای گسترده‌ای که از یک پرسشنامه قابل دریافت است را از تست کاربرد پذیری گرفت. این در حالی است که بازخورد دقیق‌تر و خردمندانه‌تر خواهد بود.
• هزینه، ملاحظه‌ای مهم و اساسی در تست کاربرد پذیری است. ممکن است برای درست کردن شرایط تست، چه در آزمایشگاه باشد چه از راه دور، به منابع و پول زیادی نیاز داشته باشید. پیدا کردن و مدیریت تسترهای کاربرد پذیری می‌توانند از لحاظ پولی و زمانی برایتان گران تمام شوند.
البته ناگفته نماند که این هزینه‌ها ارزشش را دارند و خودشان را جبران می‌کنند چرا که نتیجه‌ی انجام تست کاربرد پذیری، رضایت و حفظ مشتری و تکرار فرایند خرید از سوی مشتری است. به همین دلیل علی رغم هزینه‌ی بالا، توصیه می‌شود که تست کاربرد پذیری را انجام دهید.
در آخر باید گفت که تست کاربرد پذیری را می‌توان به روش‌های مختلفی در طول چرخه‌ی حیات پروژه مورد استفاده قرار داد. با اینکه تست کاربرد پذیری نمی‌تواند تقلیدی از کاربری محصول و خدمات در زندگی واقعی باشد، اما باز هم بهترین شیوه برای اطمینان از این موضوع است که وبسایت شما به کاربران کمک می‌کند به سرعت و به سادگی به اهداف خود دست پیدا کنند.
وقتی کسب و کاری نیازها و انتظارات کاربران خود را آنطور که باید برآورده می‌کند، احتمال اینکه بتواند خدمات موفقی ارائه کند نیز بیشتر خواهد بود.